Στο τέλος αυτής της ενότητας, θα είμαι σε θέση να:
-
Να προωθείτε την αυτογνωσία και την αυτοφροντίδα των φοιτητών/τριών.
-
Να κατανοείτε στρατηγικές αντιμετώπισης του άγχους .
-
Να εξηγείτε στους/στις φοιτητές/τριες πώς μπορούν να λάβουν υποστήριξη.
Χρόνος ολοκλήρωσης
Ομάδα-στόχος αυτού του μαθήματος:
«Καμία ιστορία δεν είναι ίδια. Όμως, ποτέ δεν είσαι μόνος.
Ενότητα 3: Δεξιότητες και Στρατηγικές Διαχείρισης Άγχους
Οι διαταραχές ψυχικής υγείας εκδηλώνονται συνήθως πριν από την ηλικία των 25 ετών και συχνά συμπίπτουν με την περίοδο που οι νέοι ενήλικες βρίσκονται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (Heim & Heim, 2021· Price, 2017).
Η είσοδος στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι μια σημαντική μετάβαση για τους/τις περισσότερους/ρες νέους/ες. Μπορεί να συνοδεύεται από αλλαγές στα κοινωνικά τους δίκτυα και στις συνθήκες διαβίωσής τους. Επιπλέον, οι νέοι/ες καλούνται να προσαρμοστούν σε νέους τρόπους μάθησης και μπορεί να έχουν πρόσθετες οικονομικές επιβαρύνσεις (Campbell et al., 2022). Κατά συνέπεια, το ακαδημαϊκό περιβάλλον μπορεί να εκθέσει τους/τις φοιτητές/τριες σε συναισθήματα άγχους και ανησυχίας.
Οι Beiter κ.ά. (2015) διαπίστωσαν ότι οι κυριότερες ανησυχίες που ανέφεραν οι φοιτητές/τριες ήταν η πίεση για επιτυχία, οι ακαδημαϊκές επιδόσεις και η αβεβαιότητα σχετικά με το μέλλον (μεταπτυχιακά σχέδια). Το άγχος μπορεί επίσης να προκληθεί και να επιδεινωθεί από εξωτερικούς παράγοντες, π.χ. σχέσεις, οικονομικά προβλήματα κ.λπ.
Οι φοιτητές/τριες είναι σημαντικό να μπορούν να αναγνωρίζουν τα σημάδια του άγχους και τους προσωπικούς τους εκλυτικούς παράγοντες (triggers). Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο, καθώς κατανοούν την ιδιαίτερη εμπειρία του άγχους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και διαθέτουν τις δεξιότητες για να υποστηρίξουν τους/τις φοιτητές/τριες.
Οι φοιτητές/τριες μπορούν να χρησιμοποιούν τεχνικές αυτοφροντίδας και αυτοβοήθειας ανεξάρτητα για τη διαχείριση ήπιων συναισθημάτων άγχους. Οι συνιστώμενες τεχνικές περιλαμβάνουν απλές ασκήσεις αναπνοής και γείωσης (NHS, 2022; Star, 2022).
Οι ασκήσεις γείωσης περιλαμβάνουν δραστηριότητες όπως: το να περνάτε τα χέρια σας κάτω από κρύο νερό, να κουνάτε απαλά ολόκληρο το σώμα σας και να κατονομάζετε πράγματα που μπορείτε να δείτε, να ακούσετε, να αγγίξετε, να γευτείτε και να μυρίσετε, που είναι γνωστά ως κανόνας 333 ή τεχνική 5-4-3-2-1 (Coelho, 2021· Hirschlag, 2023). Αυτού του είδους οι ασκήσεις σας επιτρέπουν να εστιάσετε στο περιβάλλον σας, να συντονιστείτε με τις αισθήσεις σας και να είστε παρόντες/ρούσες στην εν λόγω στιγμή.
Η τήρηση ημερολογίου μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό της πηγής του άγχους σας, καθώς και των σκέψεων, των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς σας γύρω από αυτό (Smyth et al., 2018). Είναι επίσης ωφέλιμο να επικεντρωθείτε περισσότερο σε ό,τι είναι υπό τον έλεγχό σας.
Η αντιμετώπιση αναφέρεται στην αντίδραση ενός ατόμου κατά τη διαχείριση μιας στρεσογόνου κατάστασης. Τα στυλ και οι στρατηγικές αντιμετώπισης εξαρτώνται από την κατάσταση και τα χαρακτηριστικά κάθε ατόμου. Οι συνήθεις στρατηγικές αντιμετώπισης περιγράφονται παρακάτω (Lazarus & Folkman, 1984).
- Περιλαμβάνει τη λογική ανάλυση της κατάστασης, την παραγωγή λύσεων και τον σχεδιασμό μιας σειράς ενεργειών για την αλλαγή της κατάστασης.
- Αυτή η στρατηγική αφορά την επεξεργασία των αντιδράσεων που σχετίζονται με το άγχος και την αλλαγή της οπτικής σας σχετικά με την πηγή του άγχους.
- Πρόκειται συνήθως για μια στρατηγική που δεν βοηθά. Περιλαμβάνει τακτικές όπως η άρνηση, η αποφυγή και η αναποτελεσματική συναισθηματική αποφόρτιση.
Τα γνωσιακά λάθη και οι διαστρεβλώσεις αποτελούν παρερμηνεία των καταστάσεων και περιλαμβάνουν συμπεριφορές όπως η αυτοκατηγορία, ο «μηρυκασμός» των σκέψεων, η καταστροφολογία και η θετική επανεκτίμηση (Legerstee et al., 2011). Τα χαμηλότερα επίπεδα άγχους συνδέονται με ισχυρότερη ανθεκτικότητα και χρήση του χιούμορ (Savitsky et al., 2020).
Ενότητα 3: Δεξιότητες και Στρατηγικές Διαχείρισης Άγχους
Είναι σημαντικό να γνωρίζετε πώς να προσφέρετε στους/στις φοιτητές/τριες υποστήριξη και να γνωρίζουν επίσης πού να την αναζητήσουν. Αφιερώστε χρόνο για να μιλήσετε μαζί τους και δώστε τους ευκαιρίες να σας πουν αν αντιμετωπίζουν προβλήματα με το άγχος ή την ψυχική τους υγεία.
Καθοδήγηση για Καλή Ψυχική Υγεία – Διαχείριση Άγχους στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα
Πώς μπορούν οι Eκπαιδευτικοί να Βοηθήσουν τους/τις Φοιτητές/τριες
- Ο Stevenson (2010) περιγράφει τις ακόλουθες προληπτικές στρατηγικές, τις οποίες οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ενθαρρύνουν τους/τις φοιτητές/τριες να χρησιμοποιούν: επιδιώξτε την ισορροπία μεταξύ προσωπικής ζωής και σπουδών· εξετάστε τα προτιμώμενα στυλ μάθησης και τις διάφορες τεχνικές μάθησης και οργανώστε τον φόρτο εργασίας σας.
- Ο Stevenson (2010) αναφέρει σημεία στα οποία οι φοιτητές/τριες που βιώνουν άγχος συνήθως διαπιστώνουν ότι αυτό θα επηρεάσει την ικανότητά τους να κάνουν τις εργασίες τους. Το πρώτο σημείο είναι όταν ξεκινούν ένα έργο ή μια εργασία. Οι φοιτητές/τριες μπορεί να χρονοτριβούν και να νιώθουν ότι έχουν κολλήσει. Αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιμερισμό της εργασίας σε μικρότερα βήματα. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να παρέχουν στους/στις φοιτητές/τριες ένα προκαταρκτικό σχέδιο, π.χ. ένα πρότυπο εργασίας με ενότητες και συγκεκριμένο αριθμό λέξεων.
- Οι φοιτητές/τριες μπορεί ακόμη να δυσκολεύονται να ξεκινήσουν ένα έργο μετά από έρευνα και διάβασμα. Υπάρχουν μερικές στρατηγικές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να ξεμπλοκάρουν, όπως το να γράψουν μερικές προτάσεις για να συνοψίσουν την άποψή τους για το θέμα χωρίς να κοιτάξουν τις σημειώσεις που έχουν κρατήσει.
- Υπάρχουν διάφορες τεχνικές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση και τη διαχείριση του άγχους. Να θυμάστε ότι αυτές οι τεχνικές δεν είναι αποτελεσματικές για όλους τους ανθρώπους. Γι’ αυτό, καλό είναι να μιλήσετε με έναν/μια ειδικό που μπορεί να σας ενημερώσει για τις αντενδείξεις. Αξίζει να δοκιμάσετε διάφορες τεχνικές για να βρείτε ποια σας ταιριάζει καλύτερα!
- Οι ασκήσεις αναπνοής και γείωσης μπορούν να ενσωματωθούν σε διαλέξεις, π.χ. πριν ή μετά από εξετάσεις. Ωστόσο, δώστε στους/στις φοιτητές/τριες τη δυνατότητα να επιλέξουν να εξαιρεθούν. Λάβετε υπόψη ότι οι ασκήσεις ενσυνειδητότητας και άλλες ασκήσεις γείωσης μπορεί να είναι ενεργοποιητικές για ορισμένα άτομα που έχουν υποστεί τραυματικές εμπειρίες (Miller-Karas, 2023).
- Άλλες τεχνικές/θεραπείες περιλαμβάνουν προγράμματα γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας, προοδευτική μυϊκή χαλάρωση, γνωσιακή πρόβλεψη γεγονότων, π.χ. σκέψη εναλλακτικών αποτελεσμάτων σε ένα σενάριο, και δραστηριότητες για την απόσπαση της προσοχής, όπως η ακρόαση μουσικής κ.λπ. (Morrison & Heimberg, 2013).
Οφέλη αυτού του Μοντέλου Καθοδήγησης για το Επιλεγμένο Θέμα
- Πρόκειται για μια ευέλικτη και συνεργατική προσέγγιση, όπου η συμβολή των φοιτητών/τριών είναι ευπρόσδεκτη.
- Είναι ένα μοντέλο με επίκεντρο τους/τις φοιτητές/τριες, το οποίο λαμβάνει υπόψη του τις ποικίλες ανάγκες που έχουν.
- Ο/Η εκπαιδευτικός θα αναπτύσσει συνεχώς τις δεξιότητές του/της ακολουθώντας τις συνιστώμενες στρατηγικές.
- Το μοντέλο αυτό αναγνωρίζει τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους το άγχος μπορεί να επηρεάσει τους/τις φοιτητές/τριες και την εκπαίδευσή τους.
Πρακτικές Συμβουλές για τη Χρήση αυτού του Μοντέλου
- Αναπτύξτε μια ισχυρή σχέση με τις υπηρεσίες συμβουλευτικής και εξυπηρέτησης ατόμων με αναπηρία στο ΑΕΙ σας.
- Ακολουθήστε τις δικές σας συμβουλές. Έχετε επίγνωση του άγχους σας και του τρόπου με τον οποίο το διαχειρίζεστε.
- Ενημερωθείτε σχετικά με τους διάφορους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν το άγχος των φοιτητών/τριών, όπως τα οικονομικά, οι εμπειρίες ζωής, η κουλτούρα, το γεγονός ότι είναι μέλη μιας περιθωριοποιημένης ομάδας κ.λπ.
Σενάριο πραγματικής ζωής – Προσαρμόστηκε από Butland et al. (2021)
Εισαγωγή: Ο Ισαάκ είναι δευτεροετής φοιτητής πληροφορικής και είναι το πρώτο μέλος της οικογένειάς τους που σπουδάζει στο πανεπιστήμιο. Η οικογένειά του έχει επενδύσει πολλά χρήματα για να τον βοηθήσει να καλύψει τα δίδακτρα των μαθημάτων και άλλα έξοδα.
Ιστορικό: Τον τελευταίο καιρό κάθεται στο πίσω μέρος της τάξης. Δεν ενδιαφέρεται τόσο πολύ για τις διαλέξεις σας όσο συνήθιζε και φαίνεται να είναι πάντα νευρικός. Έχετε παρατηρήσει ότι στις τελευταίες εργασίες οι βαθμοί του άρχισαν να πέφτουν. Την περασμένη εβδομάδα έφυγε νωρίτερα από μια εξέταση, εμφανώς αναστατωμένος. Απέτυχε σε αυτή την εξέταση. Πριν από αυτό, έπαιρνε πολύ υψηλούς βαθμούς και γενικά τα πήγαινε καλά.
Σενάριο: Όταν του μιλάτε γι' αυτό, δείχνει ανήσυχος και νευρικός. Αρχίζει να βηματίζει και να παίζει με τα χέρια του. Λέει ότι αισθάνεται εξουθενωμένος και «εγκλωβισμένος». Σας αποκαλύπτει ότι δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να ξεκινήσει εργασίες ή να συγκεντρωθεί στη μελέτη. Αυτό τον κάνει να αισθάνεται ένοχος που σπαταλά τα χρήματα της οικογένειάς του και ντρέπεται να πει στους δικούς του ότι απέτυχε στην εξέταση. Πιστεύει ότι η κατάσταση θα ήταν καλύτερη αν απλώς παρατούσε τις σπουδές του.
Τι μπορεί να κάνει η φοιτήτρια;
Ο Ισαάκ θα νιώσει ανακούφιση αν ανοιχτεί στον/στην καθηγητή/τριά του για το τι συμβαίνει. Αν νιώθει άνετα, θα μπορούσε να το πει και σε άλλα υποστηρικτικά άτομα του κοινωνικού κύκλου του.
Μπορεί επίσης να αναζητήσει ομάδες υποστήριξης για άτομα που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα και που είχαν παρόμοιες εμπειρίες. Αυτές μπορεί να βρίσκονται στο πανεπιστήμιο, στην κοινότητα ή στο διαδίκτυο.
Ο Ισαάκ μπορεί να ελέγξει αν υπάρχει δυνατότητα υποστήριξης της ψυχικής υγείας στο πανεπιστήμιο. Τα περισσότερα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια διαθέτουν κέντρα ψυχικής υγείας για τους/τις φοιτητές/τριες και το προσωπικό. Μπορεί να διαθέτουν συνδέσμους προς άλλους πόρους, καθώς και εργαστήρια και εκπαίδευση.
Ο Ισαάκ μπορεί να εξετάσει το ενδεχόμενο να λάβει υποστήριξη από ψυχολόγο, ψυχοθεραπευτή/τρια ή ψυχίατρο, αν χρειάζεται.
Τι μπορεί να κάνει ο/η εκπαιδευτικός;
|
|
«Ακούγεται πολύ δύσκολο. Σε ευχαριστώ που μου το λες. Ξέρω ότι δεν ήταν εύκολο και λυπάμαι που το περνάς αυτό. Θέλω να σε διαβεβαιώσω ότι είμαι εδώ για να σε βοηθήσω. Μαζί μπορούμε να σκεφτούμε έναν τρόπο για να βρούμε τη λύση που σου ταιριάζει. Μπορούμε να καταστρώσουμε ένα σχέδιο για το πώς θα διαχειριστείς τις εργασίες του μαθήματος και θα μάθω αν γίνεται να επαναλάβεις την εξέταση. Μπορούμε επιπλέον να συζητήσουμε αν υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να κάνει τις εξετάσεις πιο βολικές για εσένα.
Υπάρχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες στην πανεπιστημιούπολη και μπορώ να σου συστήσω έναν/μια σύμβουλο που μπορεί να σε βοηθήσει σε αυτό. Θα ήθελες να σε βοηθήσω να συνδεθείς με τις συμβουλευτικές υπηρεσίες;»
«Μην ανησυχείς τόσο πολύ», «Απλώς πρέπει να μελετάς πιο σκληρά, έτσι δεν θα αποτύχεις ξανά σε εξετάσεις», «Το μάθημα είναι εντατικό – πρέπει να μπορείς να συμβαδίζεις».
Πρόσκληση σε δράση
Πρόσθετες και Περαιτέρω Πληροφορίες
Τίτλος: Responding to Mental Health Challenges: Example Scenario.
Σύνδεσμος: https://www.youtube.com/watch?v=ilyLuOCE3z4
Γιατί σας το προτείνουμε: Αυτό το βίντεο παρουσιάζει το θετικό παράδειγμα ενός εκπαιδευτικού που μιλάει με έναν φοιτητή για την εμπειρία του άγχους του.
Τίτλος: Practical Strategies for Educators to support Students with Social Anxiety.
Γιατί σας το προτείνουμε: Ο εν λόγω οδηγός περιέχει πρακτικές συμβουλές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί για να στηρίξουν τους/τις φοιτητές/τριές τους.
Τίτλος: Managing Anxiety & Panic Attacks in College.
Σύνδεσμος: https://www.ucd.ie/all/t4media/Managing%20Anxiety%20and%20Panic%20Attacks.pdf
Γιατί σας το προτείνουμε: Αυτό το έγγραφο περιλαμβάνει δραστηριότητες που μπορούν να κάνουν οι φοιτητές/τριες για να διαχειριστούν και να μειώσουν το άγχος τους.
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Butland, S. et al. (2021) Talking about mental health: Scenarios and responses (handout 4), Starting A Conversation About Mental Health Foundational Training for Students. Available at: https://opentextbc.ca/studentmentalhealth/chapter/talking-about-mental-health-scenarios-and-responses-handout/ (Accessed: 21 May 2024).
- Campbell, F. et al. (2022) ‘Factors that influence mental health of university and college students in the UK: A systematic review’, BMC Public Health, 22(1). https://doi.org/10.1186/s12889-022-13943-x
- Garofalo, J. (2019) Witness anxiety through a student’s eyes, University Affairs. Available at: https://universityaffairs.ca/opinion/student-voices/take-look-inside-anxiety-students-eyes/ (Accessed: 21 May 2024).
- Heim, Caroline and Heim, Christian (2021) ‘Facilitating a supportive learning experience: The lecturer’s role in addressing mental health issues of university students during COVID-19’, Journal of University Teaching and Learning Practice, 18(6), pp. 69–81. https://doi.org/10.53761/1.18.6.06
- Hirschlag, A. (2023) How to cope with anxiety: 13 simple tips, Healthline. Available at: https://www.healthline.com/health/mental-health/how-to-cope-with-anxiety (Accessed: 21 May 2024).
- Kovesi, C.A. (2015) Dealing with mental health: A guide for professors, University Affairs. Available at: https://universityaffairs.ca/opinion/student-voices/dealing-with-mental-health-aguide-for-professors/ (Accessed: 20 May 2024).
- Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. Springer.
- Legerstee, J.S. et al. (2011) ‘Cognitive coping in anxiety‐disordered adolescents’, Journal of Adolescence, 34(2), pp. 319–326. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2010.04.008
- Lindberg, S. (2023) How to help someone with anxiety. Available at: https://www.verywellmind.com/how-to-help-someone-with-anxiety-5089005 (Accessed: 20 May 2024).
- Medical News Today (2022) What are examples of self-care? Available at: https://www.medicalnewstoday.com/articles/self-care-examples (Accessed: 27 June 2024).
- Miller-Karas, E. (2023) Mindfulness through a trauma-informed Lens, Psychology Today. Available at: https://www.psychologytoday.com/ie/blog/building-resiliency-to-trauma/202312/mindfulness-through-a-trauma-informed-lens (Accessed: 22 May 2024).
- Morrison A.S., & Heimberg R.G. (2013) Attentional control mediates the effect of social anxiety on positive affect. Journal of Anxiety Disorders, 27(1), 56-67. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2012.10.002
- Mowreader, A. (2024) Strategies for professors to support Student Mental Health, Inside Higher Ed. Available at: https://www.insidehighered.com/news/student-success/health-wellness/2024/01/30/strategies-professors-support-student-mental-health (Accessed: 20 May 2024).
- Price, A. (2017) Mental health at third level: What are the issues facing students and what can we do about them?, AHEAD. Available at: https://www.ahead.ie/journal/Mental-health-at-third-level-What-are-the-issues-facing-students-and-what-can-we-do-about-them (Accessed: 21 May 2024).
- Smiling Mind Blog (2024) The educator’s guide for managing student anxiety in the classroom. Available at: https://blog.smilingmind.com.au/the-educators-guide-for-managing-student-anxiety-in-the-classroom (Accessed: 20 May 2024).
- Smyth, J.M. et al. (2018) ‘Online positive affect journaling in the improvement of mental distress and well-being in general medical patients with elevated anxiety symptoms: A preliminary randomized controlled trial’, JMIR Mental Health, 5(4). https://doi.org/10.2196/11290
- Stevenson, M. (2010) ‘if they can`t stand the heat …’: Supporting the academic development of higher education students with anxiety and Depression disorders’, The Open Rehabilitation Journal, 3(1), pp. 41–46. http://dx.doi.org/10.2174/1874943701003010041
Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, οι απόψεις και οι απόψεις που εκφράζονται είναι μόνο του/των συγγραφέα/ών και δεν αντικατοπτρίζουν εκείνες της ΕΕ ή της Εθνικής Υπηρεσίας. Ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε ο πάροχος της επιχορήγησης μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος για αυτά. Αριθμός έργου: 2022-1-PL01-KA220-HED-00008.
Greek 
English 
Spanish 
Polish